نفی ولد و لعان

بررسی نفی ولد

نفی ولد یا نفی نسب در مقابل قاعده و اماره فقهی فراش مطرح میشود. اما اماره فراش چیست؟ قاعده ایست فقهی بر اساس حدیث نبوی: الولد للفراش و للعاهر الحجر. طبق این قاعده اگر کودکی متولد شود و در نسبیت پدر و فرزندی شک و تردیدی پیش آید اصل بر آن است که کودک متعلق به شوهر است.

از آن جا که حداقل و حداکثر زمان از ایجاد لقاح تا زایمان شش ماه تا ده ماه است، ماده ی ۱۱۵۸ قانون مدنی تصریح  میکند: طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است مشروط بر اینکه از تاریخ نزدیکی تا زمان تولد کمتر از شش ماه و بیشتر از ده ماه‌ نگذشته باشد.

عقد نکاح ممکن است به دلایلی منحل شود و در چنین موردی اگر کودکی متولد شود و از تاریخ ایجاد لقاح، بالای ده ماه نگذشته باشد و زن هم ازدواج مجدد نکرده باشد، بازهم کودک منتسب به مردی است که نکاحش منحل شده است. البته اگر زن ازدواج مجدد کند، کودک منتسب به شوهری است که ابویت بر آن ممکن تر است.

مثلا اگر از ازدواج و نزدیکی با همسر دوم کمتر از شش ماه از زمان تولد گذشته باشد، کودک منتسب به همسر اول است اما اگر فرض ابویت برای هردو مرد به یک اندازه باشد، بازهم با توسل به قاعده فراش، کودک منتسب به همسر دوم است.

مواد قانونی

ماده ۱۱۵۹: هر طفلی که بعد از انحلال نکاح متولد شود، ملحق به شوهر است. مشروط بر اینکه مادر هنوز شوهر نکرده و از تاریخ انحلال نکاح تا‌ روز ولادت طفل بیش از ده ماه نگذشته باشد. مگر آنکه ثابت شود که از تاریخ نزدیکی تا زمان ولادت کمتر از ۶ ماه و یا بیش از ده ماه گذشته است.

ماده ۱۱۶۰: در صورتی که عقد نکاح پس از نزدیکی منحل شود و زن مجددا شوهر کند و طفلی که از او متولد گردد طفل به شوهری ملحق ‌میشود که مطابق مواد قبل الحاق او به آن شوهر ممکن است. در صورتی که مطابق مواد قبل الحاق طفل به هر دو شوهر ممکن باشد، طفل ملحق به شوهر دوم است مگر آنکه امارات قطعیه بر خلاف آن دلالت کند.

اما گاهی ممکن است مرد به هیچ عنوان زیر بار پذیرش این نسب نرود و هرگز کودک را فرزند خود نداند. از دو طریق میتواند این مورد را اعلام کند. طریقه اول اعلام نفی ولد است و طریقه ی دوم متاسفانه تشریفات لعان میباشد که بسیار مذموم و ناپسند است.

نفی ولد یعنی پدری تقاضای رفع مسئولیت های ابوت از کودک و هرگونه وابستگی های مربوط به آن را به دادگاه ارائه دهد.

شرط اول آن است که مرد هرگز به رابطه ی پدر و فرزندی خود نسبت به کودک اقرار نکند چرا که در آن صورت دیگر نمیتواند اعلام نفی ولد کند. این اقرار نه باید کلامی باشد نه ضمنی!

ضمنی به آن معناست که مرد عملی انجام دهد که به معنای پذیرش کودک به عنوان فرزند خود تلقی شود. مثلا درخواست شناسنامه به اسم خود کند.

ماده۱۱۶۱: در مورد مواد قبل هرگاه شوهر صریحا یا ضمنا اقرار به ابوت خود نموده باشد، دعوی نفی ولد از او مسموع نخواهد بود.

زمانی که مرد فرصت دارد که دعوی نفی ولد را اقامه کند، دو ماه پس از تولد است مگر ان که مرد از تاریخ تولد بی اطلاع باشد. در آن صورت مهلت اقامه دعوی نفی ولد دو ماه پس از اطلاع مرد از تولد کودک میباشد.

ماده ۱۱۶۲: در مورد مواد قبل دعوی نفی ولد باید در صورتی که عادتا پس از تاریخ اطلاع یافتن شوهر از تولد طفل برای امکان اقامه دعوی کافی ‌میباشد اقامه گردد و در هر حال دعوی مزبور پس از انقضاء دو ماه از تاریخ اطلاع یافتن شوهر از تولد طفل مسموع نخواهد بود.

ماده ۱۱۶۳: در موردی که شوهر مطلع از تاریخ حقیقی تولد طفل نبوده و تاریخ تولد را بر او مشتبه نموده باشند، بنوعی که موجب الحاق طفل به او باشد و بعدها شوهر از تاریخ حقیقی تولد مطلع شود مدت مرور زمان دعوی نفی دو ماه از تاریخ کشف خدعه خواهد بود.

بررسی لعان

اما لعان چیست؟ همانطور که میدانید اگر شخصی اعلام کند که دیگری مرتکب زنا شده است و یا اعلام کند که شخصی به صورت نامشروع به دنیا آمده است و ادله کافی برای اثبات ادعای خود نداشته باشد، این شخص مرتکب قذف شده است و به ۸۰ ضربه شلاق محکوم میشود.

اما اگر مردی مطمن باشد که کودک فرزند او نیست ولی ادله کافی هم برای اثبات ادعایش نداشته باشد، برای آنکه محکوم به قذف نباشد باید تشریفات لعان را به جا بیاورد. یعنی تشریفاتی که طی آن مرد سوگند میخورد که کودک فرزند او نیست و این برای همیشه رابطه نسبیت را بهم میزند.

ماده ۱۱۶۲ قانون مدنی تصریح میکند که: بعد از دو ماه از تاریخ اطلاع یافتن شوهر از تولد طفل امکان اجرای لعان از بین می رود. پس مدت زمان اجرای لعان نیز دو ماه پس از تولد یا دو ماه پس از آگاهی مرد از تولد است.